Zeg maar, of zo, om het zo maar eens te zeggen, dus. Wie gebruikt ze niet af en toe: stopwoorden of stopzinnetjes? Denk maar aan ‘da’s logisch’ van Johan Cruijff of filmregisseur Paul Verhoeven die achter elke zin een retorisch ‘niet waar?’ vastplakt. Het komt in de beste families voor. Toch kunnen stopwoorden bij professionele sprekers lelijk in de weg zitten.
Onderzoekers weten niet precies wat er gebeurt in de hersenen op het moment dat we een stopwoord gebruiken. Vermoedelijk is er geen waarschuwingssysteem dat een belletje doet rinkelen als we zo’n stopwoord of stopzin zeggen. Bij vloeken werkt dat juist wel. In een vergadering kunnen we ons inhouden als er kop koffie over de laptop gaat. Gebeurt zoiets thuis dan vloeken we de hele straat bij elkaar.
In de psychologie zijn er wel wat theorieën over stopwoorden. Zo zouden veel mensen bang zijn om stiltes te laten vallen. Dat voelt ongemakkelijk en een ander kan op zo’n moment het gesprek overnemen. Met stopzinnetjes blijf je aan het woord en koop je tijd. Maar belangrijker: met stopwoorden kan iemand zich indekken. Lastiger dan niets zeggen, is met stélligheid iets zeggen. Met een ‘zeg maar’ of een ‘zo zou je het kunnen zeggen’ kan een spreker het verhaal een beetje afzwakken. En daar zit ook meteen de valkuil.
In professionele communicatie is het belangrijk dat sprekers stellig durven zijn. Als je spreekt namens een bedrijf of vanuit deskundigheid moet de boodschap duidelijk en begrijpelijk zijn. Met elk stopwoord komt er een barst of krakje in die boodschap. Zo’n stopwoord kan zelfs een heel eigen leven gaan leiden. Het is als een stukje spinazie tussen de tanden of een open gulp: als we het eenmaal gezien hebben, letten we op niets anders meer. En wég is de aandacht.
Ben jij een beroepsspreker dan raad ik je aan jouw formulering eens onder een vergrootglas te leggen. Welke stopwoorden draag je als ballast met je mee? Laat een collega of assistent maar eens een dag turven: het resultaat kan even pijn doen! Bewust worden is de eerste en meest belangrijke stap om af te rekenen met stopwoorden. Met een krachtige en interessante boodschap zal een ander je niet klakkeloos onderbreken. En als je niet stellig kan zijn omdat iets buiten je terrein valt, benoem het gewoon. Dat is sterker dan een verhaal vol barsten.